Kunstwerken in de kinderopvang

“Wat een kunstwerk”, hoor ik vaak uit de mond van de pedagogisch medewerkers en ouders. Wat maakt iets tot kunst? En wat maakt het verschil tussen kunst en een knutselwerk? Wat betekent het voor de ontwikkeling van het kind? 

Het belangrijkste bij kunst is het intrinsieke aspect waarmee de kunstenaar aan de slag gaat. De maker voelt dat het verhaal dat in hem/haar zit eruit moet. Het moet verteld worden. De kunstenaar kiest vervolgens de materialen die het verhaal versterken vanuit zijn/haar perspectief.

Hier zit ook het grote verschil in met betrekking tot kunst en knutselwerken van de kinderen. In veel gevallen vertellen de kinderen niet hun eigen verhaal, maar voeren zij de opdracht van de pedagogisch medewerker uit. De PM-er heeft iets bedacht wat de kinderen mogen doen. Wij gaan verven. In veel gevallen mogen de kinderen zelf bedenken wat zij dan maken, maar soms is de opdracht wat specifieker. “Wij gaan vandaag kikkers verven.” Dat past namelijk leuk in het voorjaarsthema. Ik zie ook nog steeds waslijnen vol gelijke knutselwerken. De eigen ideeën van de kinderen zijn hierbij volledig ondergeschikt gemaakt aan die van de volwassene. Deze werken laten kinderen ervaren dat hun ideeën niet goed genoeg zijn of dat zij het niet kunnen. Dat is een gemiste kans voor de ontwikkeling van het kind. 

Kinderen moeten iets leren

In gesprek met pedagogisch medewerkers hoor ik vaak dat zij de kinderen iets willen bijbrengen. Denk aan het vasthouden van een kwast, het leren knippen met een schaar of iets over kleurgebruik. Wat je ook doet, vraag je altijd af of de manier die jij kiest ook het beste is om jouw doel te bereiken. Zal een kind na een paar keer knippen tijdens een knutselactiviteit ook daadwerkelijk beter gaan knippen? Werkt het aanbieden van een mandje met strookjes papier en een schaar niet beter? Geef hen bijvoorbeeld oefentijd met een kwast en water op het speelplein. Zo kan een kind deze handelingen oefenen wanneer het kind het wil en is het niet gebonden aan de activiteitenschema’s van volwassene. Je dringt het niet op. Het kind dat geconcentreerd aan de slag gaat, is er ook klaar voor om het zich eigen te maken. Vaardig in iets worden betekent vaak en veel oefenen. 

Een ander gehoord excuus is dat ouders het anders niet herkennen en het afdoen als geklieder. Hoe begrijpelijk het ook lijkt, het is juist het moment om met ouders in gesprek te gaan over ontwikkeling en de leermomenten die jij hebt gezien bij het kind. Het vieze bruine kliederwerk wordt dan vanuit een heel ander perspectief bekeken. Het kind heeft namelijk ontdekt dat het mengen van alle kleuren, deze kleur oplevert. Mocht dit gesprek lastig zijn, denk dan eens aan een ouderavond of nieuwsbrief over dit onderwerp. De ouderavond van Creative like kids kan je hierbij helpen.

Eigen verhalen maken

Start met het anders kijken naar jouw aangeboden knutselactiviteiten en benader deze eens als kunstactiviteiten. Biedt kinderen de ruimte om hun eigen verhaal te maken. Stop met het vragen om jouw ideeën te verbeelden. Laat hen bezig zijn met hun eigen ontwikkeling, hun eigen leermoment.

Denk ook eens in variatie van materiaal. Biedt kinderen niet alleen verf en papier aan als communicatiemiddel, maar leg er ook eens andere papiersoorten, markers en krijt bij. Het verft anders op een stuk keukenrol, dan op printpapier. En ook het onderzoek is interessanter, Verf blijft op karton plakken, maar op aluminiumfolie niet. Is verf dan wel het juiste gereedschap? Wat zou beter werken? Is een permanente marker of krijt dan niet beter?

Zo mogen kinderen hun eigen leermoment kiezen en zal het kind veel meer met de eigen intrinsieke gedrevenheid bezig zijn, dan met een invuloefening van de pedagogisch medewerker. En de troep die er ontstaat, wie gaat dat opruimen? Maak opruimen en schoonmaken onderdeel van de activiteit.